Harderwijk-Driebergen

De opleiding aan het Instituut Voor de Autohandel (IVA), waar ik in september 1965 aan begon, duurde 2 jaar. Er zaten in die tijd alleen maar jongens, waarvan een deel in het internaat woonde, dat bij de school hoorde. Ook waren er jongens die in een particulier pension in Driebergen woonden. En er was een deel van de leerlingen, die op en neer reisde tussen hun ouderlijk huis en de school. Tot die laatste categorie behoorde ik.

Er was in mijn tijd op het IVA een leerling die in zo'n auto reed

Een groot deel van de leerlingen beschikte over een eigen auto. Veel van de ouders hadden een eigen bedrijf; in de meeste gevallen was dat een garage. Het was de bedoeling dat de zoon, die op het IVA zat, dat bedrijf op termijn zou overnemen. En veel van de ouders zaten zo goed in de slappe was, dat ze het zich konden veroorloven om hun zoon een auto ter beschikking te stellen. En dat waren niet alleen maar Citroen 2CV's , Austin of Morris Mini's en Fiatjes 600 maar in sommige gevallen zelfs Alfa Romeo's, MG's of Volvo's. En er was zelfs een leerling die reed in een enorme Jaguar Mark Ten Saloon.

Voor mij was dat echter niet weggelegd en ik kon er, eerlijk gezegd, niet mee zitten want ik heb mij altijd gerealiseerd dat de kosten voor deze opleiding een flinke financiële aderlating betekenden voor mijn ouders. Ik behoorde tot de relatief kleine groep van leerlingen, die op en neer pendelde per openbaar vervoer.

Coll. Peter Offerman

Altijd op tijd...

Om op tijd op school te zijn, moest ik s'morgens al om ongeveer 6 uur opstaan. In de zomer ging dat wel maar s'winters viel dat niet altijd mee. Ik ging dan, na het ontbijt, met de fiets naar het station en nam daar de trein naar Amersfoort. Ik kan mij niet herinneren dat die trein toen ooit vertraging heeft gehad. Als er in de winter een wissel was bevroren, werd deze door een lokale NS-medewerker met een petroleum of benzine brander tijdig ontdooid. Elektronica kwam er in die tijd nog niet aan te pas. Ik realiseer me de laatste tijd steeds vaker dat vooruitgang in bepaalde opzichten nogal betrekkelijk is.

Rechts een Leyland 4710- bus van NBM, een zgn Bolramer streekbus
voor het station van Hilversum in de jaren'60
Bron: website Langs de rails www.nicospilt.com

Vanaf Amersfoort ging de reis verder met een (destijds) olijfgroene bus van de NBM, de Nederlandse Buurtspoorweg Maatschappij. De NBM gevestigd te Zeist, was van 1900 tot 1973 een Nederlands vervoerbedrijf dat tram- en lokaalspoorwegen en later, onder de naam Nederlandse Buurtvervoer Maatschappij, buslijnen exploiteerde in de provincies Noord-Holland, Utrecht en Gelderland. Het was een collega-maatschappij van de VAD (Veluwse Autobus Dienst).
Ik nam altijd buslijn 56, deze reed via Soesterberg, Huis ter Heide en Zeist naar Driebergen en ook hier kwamen vertragingen vrijwel nooit voor.

De NBM Dienstregeling 1966 is hier te lezen; de route van buslijn 56 staat hier op internet en de oude "bolramer" streekbus is in dit filmpje rijdend te zien.

Op een keer na

Weer of geen weer, de bus reed ook over spiegelgladde wegen en bij dichte mist. Ik ben slechts eenmaal te laat op school gekomen. Dat kwam omdat de bus in de buurt van Zeist in een flauwe bocht van de weg gleed en tegen een boom belandde. Daarbij braken diverse zijruiten en een van de medepassagiers raakte licht gewond door rondvliegende glasscherven. De chauffeur verbond het slachtoffer met behulp van de verbanddoos die aan boord was en waarschuwde via de mobilofoon de NBM-dienstleider. Deze alarmeerde de politie, die even later poolshoogte kwam nemen en al snel weer vertrok. Ongeveer 20 minuten later arriveerden een takelwagen en een vervangende bus, waarin we overstapten om onze reis te vervolgen over de nog steeds spiegelgladde weg. Ik meen dat ik door dit incident toen een half uur te laat op school was. Dat was die dag uiteraard ook het geval met veel leerlingen die met hun eigen auto naar school kwamen. Maar het geheel uitvallen van bus en/of treindiensten als gevolg van weersomstandigheden heb ik in mijn IVA tijd niet meegemaakt.

Harderwijkers

In de twee jaar die ik op het IVA zat, waren er nog drie andere leerlingen, die in Harderwijk woonden. Dat waren Bart van Hove, Erik Schilderman en Wim den Herder.

Wim de Herder had een Fiat 850 Coupé

Wim den Herder was een zoon van een van de broers die de toeristische bedrijven aan de Harderwijkse boulevard en de rondvaartboten exploiteerden. Hij begon in september 1966 aan zijn opleiding maar hield het na drie maanden alweer voor gezien. Hij woonde vlak bij mij en had van zijn ouders een fonkelnieuwe Fiat 850 Coupé gehad, waarmee hij op en neer reed. Gedurende die drie maanden reed ik iedere dag met hem mee.
Wim heeft later in de bedrijven van zijn vader en zijn oom gewerkt, laatstelijk (vanaf 1984) als directeur van het Recreatiestrand in Harderwijk. Hij is helaas in 1985 veel te jong overleden; hij was pas 37 jaar oud...

Eric Schilderman was de zoon van een toenmalige Harderwijkse gemeenteambtenaar en woonde, als ik het mij goed herinner tijdens zijn IVA tijd in een Driebergs pension. Later zijn Erik en ik nog een tijdje collega's geweest maar daarop kom ik terug in een latere blog (Van Smeerkuil tot showroom).
Bart van Hove zat in zijn tweede jaar toen ik in mijn eerste zat. Hij heeft maar enkele jaren in Harderwijk gewoond en reed in dat eerste IVA jaar van mij ook met het openbaar vervoer op en neer. Hij was dus in dat jaar mijn reismaatje. Hij is te zien op een foto in mijn eerdere blog Jan de Groot en ik van 31 oktober 2003. Ik werkte in de vakanties bij het Esso-station aan de Hoofdweg en hij was al van school af omdat hij een jaar hoger zat en kwam af en toe zijn auto voltanken. Bart kwam oorspronkelijk uit Amstelveen en is daar later ook weer gaan wonen.

Rijbewijs

Een voorwaarde, die het IVA stelde aan een ieder die in aanmerking wilde komen voor het einddiploma van de opleiding, was het bezit van een geldig rijbewijs. 

Schilder's Nieuws- en advertentieblad 06-03-1964

Ik was reeds in maart 1965 begonnen met rijlessen, die door mijn ouders werden betaald, bij de Harderwijkse autorijschool van de heer Maas van den Brink. Ik kreeg geen rijles van Van den Brink zelf maar van zijn schoonzoon, de heer E. (van Erik?) Landwaard.
De theorieavonden werden wel door Maas van den Brink zelf gegeven. Hij was een bijzonder kleurrijke figuur figuur die ook in de toenmalige Harderwijkse politiek een rol speelde. Zo zat hij jarenlang voor de Boerenpartij, jawel, die van boer Koekoek, in de Harderwijkse gemeenteraad en ook gedurende een zittingsperiode in de provinciale staten van Gelderland.

Illustratie uit de brochure van de Ford Taunus 17 M, model 1961 t/m 1964

De lessen werden gegeven in een Ford Taunus 17M met slechts drie versnellingen. Die versie van de 17M werd vanwege zijn vormgeving in de volksmond wel "de badkuip" genoemd.

Toen ik daar voor het eerst in weg reed, had ik het gevoel dat ik "het kunstje van het autorijden" nooit zou leren; veel van mijn lezers zullen dat enigszins desperate gevoel, na hun allereerste rijles, ongetwijfeld herkennen.

Hotel Wilhelmina, waar de rijexamens werden afgenomen

Kort voor het begin van mijn eerste schooljaar op het IVA, deed ik voor de eerste keer rij examen. Daarvoor moest ik mij melden in hotel Wilhelmina, tegenover het station van Harderwijk, waar toen altijd de rijexamens werden afgenomen. Ik had die dag eigenlijk in bed moeten blijven want ik was geveld door een soort zomergriep en had een temperatuur van 39.5. Het was dan ook geen wonder dat ik tijdens het examen sommige dingen dubbel zag en andere dingen juist helemaal niet maar ik vond het zonde van het examengeld om het niet toch te proberen.

In oktober mocht ik het nogmaals proberen; ik kreeg daarvoor een vrije dag van school. Omdat ik de eerste keer, ondanks de koorts, wel was geslaagd voor het theoretische deel van het examen, hoefde ik alleen de praktijk over te doen en dat was toen geen probleem meer. Mijn rijbewijs ontving ik in november 1965, deze maand dus 48 jaar geleden.

Coll. Peter Offerman

Twee linker handen

Gelukkig was het overgrote deel van de lessen op het IVA gewijd aan de theoretische kennis, die nodig was om uiteindelijk als zelfstandige ondernemer een autobedrijf te kunnen leiden. Zo waren er de technische vakken over de werking van de diverse onderdelen, waaruit een auto is opgebouwd maar ook vakken als Bedrijfskunde, Verkooptechniek, Wetskennis en Diagnostiek. Bij dit laatste vak leerden we het stellen van de diagnoses van complexe technische defecten. Simpele zaken als een lekke band of een lege accu bleven daarbij natuurlijk buiten beschouwing.
Voorts waren er twee vakken waar ik in mijn latere leven veel profijt van heb gehad; Technisch Engels en het vak Lezingen. Daarbij werden richtlijnen gegeven voor het samenstellen en de opbouw van lezingen. En iedere leerling moest in de loop van de opleiding ook zelf enkele lezingen samenstellen en voordragen.
Tenslotte hadden we iedere week een halve dag praktijkles in de werkplaats van de school. Dat was voor mij een ware bezoeking want, zoals ik in een eerdere blog reeds heb gemeld, ik had en heb twee linker handen. Zelfs met de eenvoudigste werkzaamheden had ik moeite. Vooral de elektrische installatie bleef voor mij veel geheimen houden en dat in een tijd, waarin ingewikkelde elektronische systemen in auto's nog verre toekomstmuziek waren. Maar met veel geluk en de nodige coulance van mijn praktijkleraren slaagde ik er toch in, om de praktijklessen na ieder trimester af te ronden met een mager zesje op mijn rapport.
In deze opsomming ontbreken de vakken Public Relations en Marketing. Die vakken waren toen nog veel minder belangrijk dan ze later zijn geworden. Ze waren min of meer ingebed in de vakken Bedrijfskunde en Verkooptechniek.

Reis- en schoolvrienden

Tijdens mijn trein- en busreizen verkeerde ik op de meeste dagen in vast gezelschap. Het eerste jaar waren dat de hiervoor genoemde Bart van Hove en enkele beroeps-onderofficieren, die in Harderwijk woonden maar hun werk hadden in een van de Amersfoortse kazernes. En in de bus naar Driebergen verkeerden we vaak in gezelschap van enkele secretaresses, die in Zeist werkzaam waren. Die reisgenoten ontmoette ik opnieuw in mijn tweede jaar, na de kerstvakantie, omdat Wim den Herder reeds na drie maanden was gestopt met zijn IVA opleiding en ik dus opnieuw met het openbaar vervoer moest gaan reizen.
Soms zaten er in de bus ook twee Hongaarse jongetjes van een jaar of 7 à 8 oud, die naar de Internationale School in Soesterberg gingen. Ze werden door hun vader naar de bus gebracht en reisden dan alleen verder. Met hun vader spraken ze Hongaars, met ons Nederlands en met hun klasgenootjes Engels.

Mijn eerste leerjaar aan de IVA
Coll. Peter Offerman

Hoewel dit een blog is met het accent op Harderwijk moet ik toch nog twee niet Harderwijkse schoolvrienden noemen, omdat ze voor mij een bijzondere rol speelden.
In de eerste plaats is dat Ad Theijsmeijer met wie ik, bijna vijftig jaar later, nog steeds bevriend ben. Ik zou over onze gezamenlijke belevenissen een aparte serie blogs kunnen schrijven.
Daarnaast wil ik Wim Oude Weernink nog vermelden. Samen met hem zat ik in de redactie van het blad van de leerlingenvereniging, de LIVA Post. Daar heb ik mijn eerste schreden gezet op het gebied van geschreven redactionele teksten.

Samen met Wim heb ik in oktober 1967, enkele maanden na de voltooiing van onze opleiding, mijn eerste reis naar Londen gemaakt. We gingen er per vliegtuig naar toe en bezochten daar toen de London Motor Show, die werd gehouden in het expositie-paviljoen van "Earls Court". Het was in de tijd dat de Engelse auto industrie nog een vooraanstaande rol speelde; Engeland was, na de Verenigde Staten, toen het tweede auto producerende land ter wereld. Over onze reis naar Londen heeft Wim  in juli 2008 een column geschreven.
Wim is later een gerespecteerd autojournalist geworden en hij is nog steeds geregeld te horen en te zien op radio en tv. Hij is ook de auteur van twee standaardwerken over de geschiedenis van de merken Spyker en Lancia. Voorts was hij jurylid van het Concours d'élegance, dat geregeld wordt gehouden in de tuinen van paleis Het Loo.
Daar staan inmiddels dan vaak auto's bij, die, toen ik in Driebergen op school zat net nieuw op de markt waren verschenen en die inmiddels de status van klassieker hebben bereikt....